از کتاب " خودت باش, دختر" تا حل یک مسئله! (49)

بانو حمیده زابلی – وکیل پایه یک دادگستری یزد -کارشناس ارشد حقوق مالکیت فکری

یزد فردا : چندی پیش در دیداری که با مترجم کتاب "خودت باش، دختر" داشتم ، ایشان بسیار شکیبانه در مورد تجربه و سختی هایی که در مسیر ترجمه این کتاب متحمل شده اند سخن می گفتند و همین امر باعث شد تا در این مقاله به مسئله ای بپردازم که درد دل اکثر نویسندگان, مولفان, شاعران و مترجمانی است که با هزاران امید انتظار دارند بتوانند اثر خود را منتشر نمایند اما با درخواست هایی در قالب الزام و اجبار از سوی بعضی ناشران و نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر تغییر و یا حذف قسمت هایی از اثرشان مواجه می شوند و متاسفانه بدون انجام تغییرات مورد درخواست, امکان انتشار آن را ندارند. حتی اگر پدیدآورندگان آثار تغییر و یا تغییرات مورد نظر را در آثار خود اعمال کنند قطعا برخلاف میل باطنی و صرفا جهت انتشار هر چه زودتر آثارشان است. مسئله نقض حق معنوی نویسنده, مولف و هنرمند در بعضی از کشورها من جمله ایران امری تازه و نا آشنا نیست. حق تمامیت و یا حق حرمت اثر یکی از مهم ترین حقوق معنوی پدیدآورندگان از نویسنده و مولف و مترجم گرفته تا مصنف و دیگر هنرمندان است. حق حرمت اثر همانطور که از ظاهر آن نیز برمی آید یعنی هر اثر فکری قابل احترام و عزت است و هیچ شخصی به جز کسی که آن را پدید آورده حق تغییر، تحریف و یا حذف تمام و یا جزیی از آن را ندارد. در واقع فقط نویسنده، مولف و یا هنرمند دارای حق تغییر و تحریف اثر خود هستند و قانونگذار ضمن اعطای حق حرمت اثر، از آن نیز حمایت می کند. تنها در یک مورد قانونگذار به شخص دیگر حق داده تا در اثر متعلق به دیگری دخل و تصرف نماید, آنهم زمانی است که آن تغییر و یا تحریف با اجازه پدیدآورنده آن اثر باشد. بنابراین مطابق با حق مذکور هیچ گونه تغییری در شکل و عنوان اثر و یا معنا و محتوای آن جایز نیست مگر توسط پدیدآورنده و یا با اجازه مستقیم وی. متاسفانه برخی ناشران با تصور اینکه اثر دارای ایرادات و نواقصی است، اقدام به تغییر و اصلاح آن می نمایند. جالب است بدانید حتی اگر ناشری به وجود اشتباه و یا نقصی در اثر اعتقاد داشته باشد بدون موافقت پدیدآورنده مجاز به اصلاح و تغییر آن نمی باشد. قانون حمایت از حقوق مولفان،مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 صراحتا هرگونه تغییر و یا تحریف در اثر و انتشار آن را بدون اجازه پدیدآورنده ممنوع کرده است . نکته جالب در قانون کپی رایت ایران, جرم انگاری این مسئله است. بدین معنی که هر کسی بدون اجازه پدیدآورنده، اقدام به تغییر حتی قسمتی از اثر نماید، مجرم است و مجازات حبس در انتظار اوست. شاید گفته شود معاهده برن برای قانونگذاری کشورهای عضو، حق سانسور را قائل شده است اما اقدام به سانسور کردن کتاب، شعر، ترجمه و دیگر آثار مورد حمایت قانون توسط اشخاص و ارگان ها چه توجیه قانونی می تواند داشته باشد در حالی که ایران جزء معدود کشورهایی می باشد که هنوز به معاهده بین المللی برن نپیوسته است. این مسئله مهم یعنی نقض حق حرمت اثر نه تنها باعث شده نویسندگان، مولفان و دیگر پدیدآورندگان آثار در ایران هیچ میل و امیدی به مطرح شدن اثرشان در بازار داخلی و جهانی نداشته باشند بلکه باعث تاثیر منفی در تولید محتوای باکیفیت و خلاقانه گردیده است. از طرف دیگر نویسندگان خارجی به دلیل همین مسئله و نبود حمایت حقوقی لازم تمایلی به انتشار آثارشان در ایران نداشته و ندارند. بنابراین لازم است یادآور شد که هیچ کس بدون اجازه و موافقت پدیدآورنده حق تغییر، تحریف و یا حذف کل و یا قسمتی از کتاب، شعر، ترجمه و دیگر آثار را ندارد، در غیر اینصورت مرتکب جرم گردیده و پدیدآورنده حق تعقیب و شکایت وی را در محاکم قضایی دارد.
در پایان دو سوال باقی می ماند, به نظر شما با چه ابزاری می توان الزام نویسنده, شاعر و یا دیگر پدیدآورندگان به تغییر ظاهری و محتوایی اثر خود را توجیه نمود؟ اگر چه ایران هنوز عضویت در معاهده برن را نپذیرفته و بعضا ممکن است آثاری بدون اجازه صاحبان آن منتشر و یا ترجمه شوند, آیا تغییر, تحریف و یا اقدام به حذف قسمت هایی از چنین آثاری و یا الزام به انجام این موارد, امری اخلاقی است؟

مقالات مرتبط:

جستجو :